[ Pobierz całość w formacie PDF ]

lutym i marcu 1945 r. zmarÅ‚o tu z powodu epidemii ty­
fusu, a także zostało rozstrzelanych przez esesmanów
538 więz
niów Stutthofu. Pochowano ich w zbiorowych
mogiłach.
A
a p i n o, powiat Pruszcz Gdański  w początkach
lutego 1945 r. podczas ewakuacji zamordowano t ut aj
kilkudziesięciu więz
niów, ze Stutthofu, których pocho­
wano w zbiorowej mogile na miejscu zbrodni.
125
P r Ä™ g o w o, powiat Pruszcz GdaÅ„ski  w po­
czątkach lutego 1945 r. esesmani rozstrzelali tu 45 więz
­
niów Stutthofu różnych narodowoÅ›ci. Pochowani w zbio­
rowych mogiłach na cmentarzu miejscowym.
Puck, ulica Lipowa  pomnik i zbiorowe mogiły
więz
niów Stutthofu. W lutym i marcu 1945 roku eses­
mani zamordowali tu 234 więz
niów ze Stutthofu róż­
nych narodowości.
Lubi chowo  cmentarz, powiat Starogard GdaÅ„­
ski. W styczniu i lutym 1945 roku esesmani zamordo­
wali w Lubichowie 20 więz
niów, wśród nich kilkanaście
kobiet ze Stutthofu.
St ar ogar d za St adni nÄ…  w drugiej poÅ‚o­
wie stycznia 1944 roku (chyba 1945) esesmani zamordo­
wali 150 więz
niów Stutthofu, którzy pracowali przy
budowie okopów. Zamordowanych pochowano we
wspólnym grobie (nr 38).
Rybno, powiat Wejherowo  w lutym 1945 r.
w obozie Rybno zginęło wskutek tyfusu i głodu około
800 więz
niów różnych narodowości, ewakuowanych ze
Stutthofu. Pochowani na miejscowym cmentarzu.
St r zepcz, powiat Wejherowo  w lutym 1945 r.,
podczas ewakuacji obozu Stutthof, esesmani zamordo­
wali tu około 80 więz
niów, których pochowano na miej­
scowym cmentarzu.
Odnaleziono we wsi C h o r a b i e, powiat toruński,
groby 150 %7łydówek zamordowanych 18 stycznia 1945 r.
Była to prawdopodobnie jakaś grupa kobiet z Aussen-
kommando Thom OT.
Groby pojedyncze więz
niów Stutthofu różnych naro­
dowości znajdują się prawie na wszystkich cmentarzach
Pomorza Gdańskiego.
Także we wsi W Ä™ s i o r y, powiat Kartuzy, pocho­
wani są więz
niowie Francuzi; we wsi Obor y pocho­
wany Francuz, podoficer armii francuskiej; we wsi
126
Jawor zno, powiat Kartuzy, jeszcze inny Francuz:
w NiestÄ™powie byÅ‚a mogiÅ‚a zamordowanego przez eses­
manów DuÅ„czyka Andersena, ekshumowanego do Da­
nii w 1947 r.
Cześć Aussenkommand z Gdyni, z Gdańska, niektóre
Aussonkommanda żydowskie jak: Pruszcz (Praust)
i in. pościągali hitlerowcy do centralnego obozu w Stutt-
hofic; po kilku miesiÄ…cach ewakuowano je drogÄ… mor­
ską, część pozostała do wyzwolenia obozu 10 maja
1945 r. Dołączono do nich także resztki ze styczniowej
ewakuacji, pozbierane po wsiach i zgrupowane na­
stępnie w Kokoszkach.
Wobec tych wysokich liczb strat podanych powyżej
wydaje siÄ™ mniejsza liczba strat w centralnym obozie
Stutthofu, gdzie wedÅ‚ug oficjalnych danych hitlerow­
skich za okres od 30 I 1945 r. do 23 IV 1945 zginęło
6550 osób. Ale nie liczono kolejno poszczególnych
Aussenkommand i więz
niów ewakuowanych w kilku
następujących po sobie ewakuacjach, a tylko skreślano
z ewidencji.
Brak jakichkolwiek dokładnych danych utrudnia
ustalenie liczby strat w czasie pierwszej zimowej ewa­
kuacji Stutthofu. Można je dokonać jedynie metodą
szacunkowÄ….
Obóz centralny Stutthofu był ostatnim wyzwolonym
obozem koncentracyjnym na ziemiach polskich, znaj­
dowaÅ‚ siÄ™ bowiem w miejscu, które zc wzglÄ™dów geo­
graficznych byÅ‚o bardzo korzystne dla obrony. Forso­
wanie wprost tych zalanych terenów było bardzo trudne
lub wręcz niemożliwe. Przyczółek wokół Stutthofu
poddaÅ‚ siÄ™ dopiero w dniu kapitulacji armii niemiec­
kiej. 10 maja 1945 r. Przedtem jednak obóz w Stuttho-
fie przeżył ostatnie, może najtragiczniejsze miesiące
swego istnienia, od 25 stycznia do 22 kwietnia 1945
roku.
127
Niemiecki wiÄ™zieÅ„ polityczny Alfred Lehmann wspo­
mina:
 Na początku roku, w okresie styczeń marzec 1945,
śmiertelność osiągnęła takie rozmiary, że krematorium
nie wystarczało do palenia zwłok. W pobliżu obozu
układano stosy z ciał, zawierające od 600 do 800 zwłok,
polewano ropą i palono. W ten sposób spalono 12 14
tys. ciaÅ‚. W koÅ„cu stycznia 1945 r. pogorszyÅ‚o siÄ™ poÅ‚o­
żenie więz
niów obozu; nie dawano przydziaÅ‚u tygodnio­
wego chleba. Zwłaszcza %7łydzi nie jedli całymi dniami.
W obozie kobiecym w okresie 271 1945 r.  20111945 r.
zmarÅ‚o 12 300 kobiet. PrzyczynÄ… tak wysokiej Å›miertel­
ności było wyłącznie niedożywienie i związana z nim
epidemia tyfusu *.
Tę wysoką śmiertelność potwierdzają także relacje
dwóch marynarzy niemieckich: Paula Wiecherna i Bru­
no Bartscha, pracujących z dwoma innymi więz
niami
od stycznia 1945 r. w krematorium w Stutthofie.
WielkÄ… Å›miertelność w obozie z tego okresu stwier­
dzają zarówno wszyscy relacjoniści, jak i Starkemel-
dungen.
Po zdobyciu Gdyni Gdańska przez Armię Czerwoną
i Wojsko Polskie teren wokół Stutthofu i odcinek Pół­
wyspu Helskiego były niemal ostatnimi na tym terenie
punktami oporu hitlerowskiego. Alfred Lehmann twier­
dził nawet, że  najwięksi mordercy spośród esesmanów
i więz
niów funkcjonariuszy opuścili wtedy obóz,
a Stutthof stał się wówczas obozem dla Wehrmachtu
i cudzoziemskich uciekinierów .
Stan osobowy obozu w Stutthofie ulegał fluktuacjom
na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy. Możemy to
obserwować na podstawie zachowanych codziennych
* Relacja AUrcda Lohmanna z 10 V1940. Rkps RijksinsHtuut [ Pobierz całość w formacie PDF ]