[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Gen. contra Manich. 17-18; Glossa ordin. 9) Autor idzie tu za SeptuagintÄ….
Q. 166, 1: 1) Rzym 13, 14. 2) Jer 6, 13. 3) q. 118 a. 2. 4) Przyp 27, 11. 5) Mt 6, 21.
Q. 166, 2: 1) 9 Ethic. 4. 8-9. 2) q. 47 a. 9. 3) 10 Etymol. S. 4) De morib. Eccl. 21. 5) q.
141 a. 3-5. 6) 1 Metaph. 1. 7) q. 160 a. 2. 8) 6 Ethic. 13. 9) 1-2 q. 9 a. 1. 10) 2 Ethic. 9.
Q. 167, 1: 1) 2 Ethic. 6. 2) 4 De div. nom. 4, lect. 22. 3) Ekli 1, 1. 4) MÄ…dr. 7, 17. 5)
Hebr 4, 13. 6) 1 Król 2, 3. 7) Super Daniel. 1, 8. 8) Decr. Gratian. D. 37, 11. 9) 2 De
doctr. christ. 40. 10) Ef 4, 17. 11) Hieronymus, Comment. ad Eph. 4, 17. 12) q. 166 a.
1 ad 2. 13) 1 Kor 8, 1. 14) De morib. Eccl. 21. 15) Jer 9, 5. 16) Epist. 21 ad Damas. de
duobus filiis. 17) De vera rellg. 4. 18) Tamże, 29. 19) Ekli 3, 22. 20) Ekli 3, 26. 21) 10
Ethic. 7-8. 22) Rzym 1, 19. 23) Kol 2, 8. 24) Epist. 7 ad Polycarp.
Q. 167, 2: 1) 6 Confess. 8. 2) Poetica, 2. 3) Super I Ioan. 2, 16. 4) Ekli 17, 12. 5) De
vera relig. 38. 6) 1 J 2, 16. 7) 10 Confess. 35. 8) Homil. 6 In Mt. 9) Hebr 10, 24. 10)
Przyp 24, 15.
Q. 168, 1: 1) Ps 44, 14. 2) Glossa interlin. Augustini. 3) 2 Ethic. 1. 4) q. 166 a. 1 arg.
1, a. 2 ad 1. 5) 1 De offic. 18. 6) q. 145 a. 1. 7) 1 De offic. 19. 8) De affectibus. 9) Ekli
19, 27, 10) ad 1. 11) Ekli 19, 26. 12) Epist. 211. 13) 4 Ethic. 6-7. 14) q. 114 a. 1. 15) q.
109.
Q. 168, 2: 1) 1 De offic. 23; A
k 7, 25. 2) 1-2 q. 55 a. 4. 3) Homil. 6 in Mt. 4) Wyjść 32,
6. 5) 10 Ethic. 6. 6) 2 Ethic. 4. 7) 2 Musie. 15. 8) 2 Ethic. 7; 4, 8. 9) 1-2 q. 25 a. 2; q.
31 a. 1 ad 2. 10) 34 Goliat. Partum, 21. 11) 4 Ethic. 8. 12) 1 Offic. 29. 13) Tamże, 20.
14) 1 De invent. rhetor. 17. 15) Przyp 8, 6. 16) MÄ…dr 15, 12.
Q. 168, 3: 1) 31 Moral. 17. 2) Vitae Patrum. 16; 8, 63. 3) Przyp 14, 13. 4) Glossa
interlin. 5) 1 De offic. 29. 6) Wyjść 32, 6. 7) Tract. 100 in Ioan. 8) De officiis,
cytowane przez Decr. Gratian. D. 86, 21.
Q. 168, 4: 1) De vera et falsa poenit. 15. 2) Jer 15, 17. 3) Tob 3, 17. 4) 2 Ethic. 7; 4, 8.
5) Raczej, Martinus de Braga, Formuła vitae honestae, c. De continentia. 6) 4 Ethic. 8.
7) 10 Ethic. 6. 8) 9 Ethic. 10. 9) 4 Ethic. 6.
Q. 169, 1: 1) 3 De doctr. christ. 12. 2) 2 Ethic. 1. 3) Hebr 11, 37. 4) 2 Ethic. 7. 5) q.
145. 6) 1 De offic. 19. 7) 3 Confess. 8. 8) Homil. 40 in Evang. 9) A
k 16, 19. 10) q. 143
arg. 4. 11) 1 Tym 6, 8. 12) 7 Ethic. 7. 13) 2 De serm. Dom. In monte, 12. 14) 4 Ethic.
7. 15) Glossa ordin. Mt 2, 4.
Q. 169, 2: 1) 1 P 3, 3. 2) De habitu virg. in Glossa ordin. 3) Powt. Pr. 22, 5. 4) Przyp 7,
10. 5) 1 Kor 7, 34. 6) Epist. 245, ad Possidium. 7) Glossa ordin. 1 P 3, 3. 8) 1 Tym 2,
9. 9) 1 Kor 12, 23. 10) Super Mt homil. 49. 11) 3 Civit.
193
Q. 170, 1: 1) q. 123 a. 12 (O męstwie). 2) q. 154 a. 1. 8. 3) Wyjść 20, 14. 17. 4) 1 Tym
1, 5. 5) Ekli 8, 18. 6) 1 Kor 7, 4. 7) q. 122 a. 1. 4. 8) 15 De bono conj. 7.
Q. 170, 2: 1) Ekli 10, 15. 2) q. 161 a. 6. 3) a De doctr. christ. 7. 4) Epist. 212. 5) wyjść
20, 1-17. 6) q. 168 a. 1 ad 1. 3.
194
OBJAZ
NIENIA TA
UMACZA
(1) Q 141, 1. Jak należy rozumieć stwierdzenie, że  umiarkowanie jest cnotą , patrz
tom ,,O męstwie , str. 171, O roli umiarkowania w stosunku do innych cnót, patrz
tamże str. 172.
(2) Ad. 1.  Natura skłania każdą rzecz do tego, co dla tej rzeczy jest odpowiednie ,
stosowne, właściwe Itp. Jest to stwierdzenie kluczowe dla zrozumienia tego, do czego
nasza natura ,,ciągnie czy skłania. Musimy zrozumieć dwoistość naszej natury.
Natura zwierzęca (bestialis) skłania nas do przyjemności zmysłowych bez zwracania
uwagi na aprobatę lub sprzeciw rozumu. Jednakże natura człowieka jako człowieka
jest rozumna (czy rozumowa) i jako taka skłania nas ku przyjemnościom zmysłowym
zgodnie z aprobatą rozumu, który zgadza się lub sprzeciwia popędom zmysłowym
biorąc pod uwagę cel, a nie przyjemność. Rola cnoty umiarkowania polega na
dostosowaniu skłonności zmysłowej do nakazów (kierownictwa) rozumu.
Umiarkowanie nie niszczy pędu sił zmysłowych do przyjemności, lecz go pomniejsza
i dyscyplinuje, zgodnie z dobrem moralnym, według praw życia moralnego; zaś
umiarkowanie jako cnota wlana przez Boga czyni to samo ze względu na miłość Boga.
Wyrobiona cnota umiarkowania czyni człowieka zwycięzcą nad ślepymi siłami jego
zwierzęcej natury, czyni go człowiekiem.
(3) Ad 2. Co Innego jest umiarkowanie faktyczne, a co innego cnota umiarkowania i
pochodzące z niej postępowanie faktycznie umiarkowane. Ktoś może okazywać się
jako człowiek umiarkowany (w jedzeniu l piciu), ale równocześnie być złośliwym,
chciwym, Itd. Taki człowiek może być umiarkowany w zażywaniu przyjemności na
skutek naturalnego usposobienia, przyzwyczajenia, obłudy, bojaz
ni, choroby lub
prostego wyrachowania, cnota. umiarkowania jest wynikiem cnoty roztropności (o
roztropności pisze św. Tomasz osobno, w naszym wydaniu Sumy będzie to w tomie
17), umiarkowanie musi być sprawiedliwe i mocne. Cnoty moralne w swej istocie i
funkcji współdziałają, Ich odrębność wydaje się być czysto myślna; jako blok cnót
stanowią, charakter. W wychowaniu moralnym trzeba pamiętać o ćwiczeniu w sobie
wszystkich cnót łącznie, choć czasowo trzeba kłaść nacisk na wyrabianie jednej z
nich. Kultura moralna polega na wyrobieniu każdej cnoty i na zharmonizowaniu ich.
(4) Ad 3. O darach Ducha świętego patrz tom  O męstwie , str. 193-196. Będzie też o
tym mowa w tomie  O nadziei (15. q. 19) oraz często w Innych tomach. Bojaz
ń Boża
może być dwojaka. Albo człowiek wstrzymuje się od grzesznych przyjemności z
obawy kary Bożej; ta zachodzi u ludzi wierzących w Boga, ale nie miłujących Go. Kto
zaś Boga miłuje, nie pozwala sobie na te przyjemności, bo jest świadom, ze tym
obraziłby Boga, którego miłuje i szanuje jako swego ojca. Ten ostatni typ bojaz
ni jest
darem Ducha świętego. Typ pierwszy jest skuteczniejszy dla początkujących, bo
wywiera większy wpływ na praktyczne postępowanie.
(5) Q. 141, 2.  Czesność , tak tłumaczę łac.  honestas , wyjaśniam to niżej, w obj. 37.
Człowiek winien być umiarkowany we wszystkim, ale jest jedna sfera, w której
zachowanie umiarkowania jest najtrudniejsze, a brak umiaru czymÅ› najbardziej
upadlającym. I ta sfera jest polem działania umiarkowania jako odrębnej cnoty.
(6) Ad 3.  Honestas dicitur, quod nihil habet turpitudinis: nam honestas dicitur quasi
honoris status . Jątrz o tym niżej, q. 146, obj. 38.
195
(7) Q. 141, 3. W tym i w następnych dwu artykułach autor bliżej określa materię (pole
działania cnoty umiarkowania). Tą, materią są głównie zmysłowe pożądania, pasje,
namiętności, popędy. Tymi siłami zmysłowymi zajmuje się autor osobno (w naszym
wydaniu Sumy tom 10). Była o tym mowa w tomie ,,O męstwie , str. 175-6, i tam
należy popatrzeć przed czytaniem tego, co tu następuje.
(8) Zarzut 3.  Wdzięk ładu , tak tłumaczę łac. (ad temperantiam pertinet) moderations
gratia. Moderatio często tłumaczę przez  ład , niekiedy przez  zaprowadzenie ładu
lub  rzÄ…dzenie .
(9) Odpowiedz
.  Dobro moralne , tak tłumaczę łac. bonum rationis. Patrz o tym  O
męstwie , str. 180, 181, 186, objaśnienia 16a, 18, 31. [ Pobierz całość w formacie PDF ]