[ Pobierz całość w formacie PDF ]
w strefach międzyzwrotnikowych oraz na wybrze\ach.
Podział pustyń ze względu na budowę:
Ergi pustynie piaszczyste
Gibber i serir pustynie \wirowe np.: Pustynia Simpsona w Australii
Hamady kamieniste (skaliste) np.: Hamada al. Hamra w pn Afryce
Takyry pustynie ilaste np.: części pustyni Gobi
Lodowe obszary zlodowacone
Podział pustyń ze względu na genezę
Pustynie zwrotnikowe ich powstanie wiÄ…\e siÄ™ z cyrkulacjÄ… powietrza w strefie
międzyzwrotnikowej
Pustynie śródgórskie tworzą się za wielkimi pasmami górskimi lub w centralnej
części kontynentów z dala od wybrze\a
Pustynie które powstają na wybrze\ach, na skutek działania zimnych prądów
morskich np.: Pustynia Atakama.
Less to typowy osad akumulacji eolicznej (Opis lessu strona& )
Lessy na Zwiecie: Mongolia, Turkmenistan, Chiny, Islandia, Alaska, Europa Zrodkowa
Lessy w Polsce: Przedgórze Karpat, lubelskie, pół-wsch. stoki Gór Zwiętokrzyskich, wsch.
zbocza Jury Krakowsko Wieluńskiej, pół. zbocza Sudetów
RZEyBOTWÓRCZA DZIAALONOZC CZAOWIEKA
Współcześnie rolę czynnika wiodącego w przekształcaniu rzezby przejmuje człowiek.
Działalność człowieka wpływa m .in. na:
" zabudowa stoków;
" regulacja rzek;
" eksploatacja kopalin i surowców skalnych;
" instalacja ciągów transportowych;
" budowa obiektów u\ytkowych
56
4. BUDOWA GEOLOGICZNA POLSKI Z UJCIEM PODKARAPACIA
Na terenie Polski mo\emy wyró\nić 10 jednostek tektonicznych (fig.1):
1. Platforma Wschodnio-europejska:
" jest najstarszym elementem budowy geologicznej Polski,
" tworzą ją skały metamorficzne i magmowe przykryte płytą osadową,
" podlegała ruchom tektonicznym w prekambrze,
" występuje NE Polsce. Na zachodzie kończy się linią dyslokacyjną (linią T-T) biegnącą
od Kołobrzegu po Przemyśl,
" na jej obszarze w obrębie Polski wyró\niamy 6 jednostek.
2. Sudety:
" powstały w orogenezie hercyńskiej ale nale\y pamiętać, \e ich wschodnia część
została po raz pierwszy sfałdowana w orogenezie kaledońskiej,
" mają budowę zrębową, ruchom tektonicznym podlegały w czasie orogenezy
alpejskiej.
3. Góry Zwiętokrzyskie zostały sfałdowane zarówno w orogenezie kaledońskiej jak i
hercyńskiej dlatego zalicza się je do hercynidów.
4. Zapadlisko ZlÄ…sko krakowskie,
" powstało na przedpolu Sudetów jako zapadlisko podgórskie w czasie orogenezy
hercyńskiej,
" w jego obrębie występują liczne pokłady węgla kamiennego.
5. Wał kujawsko pomorski
" powstał w erze mezozoicznej na skutek sfałdowania osadów zalegających w płytkim,
epikontynentalnym morzu, rozciągającym się w tzw. bruzdzie polsko duńskiej
pomiędzy Górami Zwiętokrzyskimi a Danią,
" obszar ten znajdował się w suchym i gorącym klimacie co sprzyjało wytrącaniu się
soli i gipsów,
" sole kamienne występują na obszarze wału w formie diapirów (wysadów solnych) i są
eksploatowane np. w KÅ‚odawie.
6. Niecka Brze\na
" powstała w tym samym okresie co Wał kujawsko pomorski, po jego wschodniej
stronie,
" graniczy z platformÄ… wschodnio-europejskÄ….
57
7. Niecki: szczecińska, mogileńska, łódzka i miechowska
" le\ą po zachodniej stronie wału i powstały razem z nim w mezozoiku
8. Monoklina Przedsudecka
" powstała w mezozoiku
9. Karpaty
" są to młode góry fałdowe, powstałe na skutek ruchów górotwórczych orogenezy
alpejskiej,
" mają budowę płaszczowinową,
" powstały na skutek zamykania się geosynkliny oceanu Tetydy, który rozciągał się na
południu Europy
Z geologicznego punktu widzenia dzielÄ… siÄ™ na 3 jednostki
Tatry ich część granitowa (Tatry Wysokie) to intruzja magmowa wieku
hercyńskiego. Na ten trzon krystaliczny nasunęły się płaszczowiny: wierchowa i
reglowa, które powstały w orogenezie alpejskiej
Pieniński pas skałkowy
Karpaty fliszowe (czyli Beskidy i Bieszczady).
10. Zapadlisko Przedkarpackie
" jest zapadliskiem przedgórskim, które powstało na skutek wypiętrzenia się Karpat w
orogenezie alpejskiej
58
Rys.1 Mapa przedstawiajÄ…ca jednostki tektoniczne Polskie, skala 1:500 000.
JEDNOSTKI GEOLOGICZNE województwa podkarpackiego:
1 Zewnętrzne Karpaty Fliszowe;
2 Zapadlisko Przedkarpackie;
3 ZrÄ…b tektoniczny Roztocza i Wy\yny Lubelskiej;
Karpaty fliszowe zewnętrzne
Osady budujące Karpaty Zewnętrzne tworzyły się od Górnej Jury poprzez całą Kredę,
Paleogen a\ do Miocenu, kiedy nastąpiło fałdowanie Karpat. Głównym osadem budującym
Karpaty jest flisz. Flisz powstał z osadów, które odkładały się w coraz płytszej geosynklinie z
nowo wypiętrzonych gór. Składa się on z naprzemienne ległych warstw piaskowców, łupków,
wapieni i margli. Osady te pózniej zostały sfałdowane tworząc płaszczowiny, z których
powstała ta część Karpat
Zapadlisko przedkarapckie
" le\y na północ od Karpat
" głębokość utworów 3-4 tyś. metrów,
59
" wiek utworów to miocen - głównie młodszy trzeciorzęd
" litologia muły, iły, piaskowce, mułowcowe utwory ilaste.
ZrÄ…b tektoniczny Roztocza
" jest zbudowany z wapiennych utworów wieku kredowego (opoki, margle, piaskowce,
wapienie)
" stromym progiem wznosi się nad Kotliną Sandomierską, jest to próg tektoniczny;
" wzgórza są typu ostańcowego, mają deniwelacje 80-110 m, a wysokości bezwzględne
300-350 m n.p.m.;
" występują formy krasowe;
" w rzezbie sÄ… czytelne cechy neotektonicznego podnoszenia Roztocza (progi rzeczne,
ostre krawędzie zrębowych wzgórz i rowów tektonicznych)
Powstanie utworów fliszowych i molasowych na Podkarpaciu
Karpaty w granicach Polski są częścią wielkiego pasma górskiego, które od okolic Wiednia
ciągnie się łukiem przez terytorium Słowacji, Czech, Polski, Ukrainy, Rumuni a\ po przełom
Dunaju. Pasmo to jest częścią młodych gór fałdowych określanych Alpidami. Alpidy
wschodniej półkuli powstały na miejscu rozległego oceanu Tetydy, którego historia
rozpoczęła się jeszcze w paleozoiku. Ten wielki basen morski przybrał stopniowo charakter
[ Pobierz całość w formacie PDF ]